Dyrektywa „Omnibus” – co to jest i czy obowiązuje w Polsce

W piątek, 25 listopada 2022 r. wypada święto konsumpcjonizmu, zaczerpnięte z kultury oraz tradycji USA, potocznie zwane „Black Friday”. Wydarzenie to polega na licznych promocjach, obniżaniu cen, wyprzedażach. Innymi słowy „Black Friday” pozwala na nabywanie przez konsumentów towarów po cenie niższej lub bardziej korzystnej niż ta oferowana w dni powszechne. Takie jest przynajmniej założenie, ale wiadomo, skoro jest okazja to pojawiają się nadużycia czyli sztuczne zawyżanie ceny, po to by ją potem obniżyć („żonglowanie cen”). Na pomoc konsumentom przychodzi jednak prawo, a dokładniej mówiąc Unia Europejska czyli dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r., zmieniającą dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta – dalej dyrektywa „Omnibus”.

Do momentu wejścia w życie dyrektywy „Omnibus”, obowiązkiem sprzedawcy było wskazanie ceny towaru, jak i również ceny sprzedaży za jednostkę miary. Dyrektywa „Omnibus” wprowadza nowe obowiązki dla przedsiębiorców w zakresie informowania nabywców o cenach towaru. Istotnym, budzącym kontrowersję elementem dyrektywy „Omnibus” jest art. 6a ust.1-5, który nakłada na przedsiębiorców obowiązek, iż w każdym ogłoszeniu o obniżce ceny należy wskazać cenę wcześniejszą stosowaną przez podmiot gospodarczy przez okres przed zastosowaniem obniżki ceny. Przy czym pod pojęciem wcześniejszej ceny należy rozumieć najniższą cenę stosowaną przez podmiot gospodarczy w okresie, który nie może być krótszy niż 30 dni przed zastosowaniem obniżki ceny.

Oświadczenie sprzedawcy może posiadać dowolny charakter, aczkolwiek musi:

• być jasno sprecyzowane, widoczne oraz nie budzić uzasadnionych wątpliwości
• zostać sporządzone w formie zrozumiałej dla potencjalnego konsumenta
• być złożone przez sprzedawcę jeżeli informuje on konsumenta o promocji co do konkretnego towaru, jak i w stosunku do ogólnej kategorii towaru.

Dyrektywa „Omnibus” wskazuje na trzy wyjątki, w których sprzedawcy nie posiadają obowiązku informowania o wcześniejszych cenach tj. a) towary, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub posiadają krótki termin przydatności, b) towary nowo wprowadzone na rynek lub do obrotu, c) towary, gdzie cena jest stopniowo obniżana w stosunku tożsamej kampanii sprzedażowej.

Kogo obowiązują przepisy dyrektywy „Omnibus”

Obowiązkiem informowania konsumentów o miernikach wartości towarów w związku z obniżką cen obarczeni są przedsiębiorcy realizujący sprzedaż w sposób tradycyjny (m.in. stacjonarnie), jak i przedsiębiorcy działający e-commerce oraz online. Obowiązki mają zastosowanie również do podmiotów gospodarczych oferujących swoje towary w formie katalogowej lub telesprzedaży. Dyrektywa „Omnibus” posiada zastosowanie wyłącznie do sprzedawców, którzy ofertę nabycia towaru kierują do konsumentów i którzy decydują o faktycznej wysokości ceny.  Przedmiotowa dyrektywa ma zastosowanie do przedsiębiorców na terytorium Unii Europejskiej, jak i po za nią jeżeli swoją ofertę kierują oni  do konsumentów na terenie Unii Europejskiej.

Wyłączenia stosowania dyrektywy „Omnibus”

Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, iż postanowienia omawianej dyrektywy nie mają zastosowania do promocji stosowanych na zasadzie programów lojalnościowych dla stałych klientów.  Dyrektywa nie ma zastosowania do kart rabatowych, kuponów oraz kart stałego klienta, które umożliwiają zbieranie punktów lub innych profitów za dokonywanie zakupów u określonego sprzedawcy.

Kary dla przedsiębiorców za nieprzestrzeganie postanowień dyrektywy „Omnibus”

Dyrektywa „Omnibus” obarczyła państwa członkowskie Unii Europejskiej obowiązkiem wprowadzenia skutecznych, proporcjonalnych oraz adekwatnych kar w stosunku do przedsiębiorców, którzy nie będą informowali o cenach kompatybilnie z treścią aktu normatywnego. Wysokość tych kar oraz sposób ich egzekwowania został pozostawiony państwom członkowskim.

Implementacja dyrektywy „Omnibus” w Polsce

Dyrektywa „Omnibus” weszła w życie w dniu 07 stycznia 2020 r. Jednocześnie państwa członkowskie Unii Europejskiej zostały zobligowane do implementacji jej treści do dnia 28 listopada 2021 r. Z kolei data 28 maja 2022 r. została wyznaczona jako termin odkąd przepisy przedmiotowej dyrektywy mają być stosowane w państwach członkowskich Unii Europejskiej.

Dyrektywa „Omnibus” nie została do tej pory implementowana na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, podobnie jak we Włoszech, Słowacji, Słowenii, Luksemburgu, Malcie oraz Irlandii. Do chwili obecnej dyrektywa „Omnibus” została wcielona do porządku prawnego dwudziestu państw członkowskich Unii Europejskiej.

Prace nad implementacją dyrektywy „Omnibus” na terenie Rzeczpospolitej Polską idą w dość wolnym tempie.  Planowano, iż dyrektywa zacznie obowiązywać na jesieni 2022 r., jednak przedmiotowe założenie nie doszło do skutku. Bezpośrednią przyczyną niedotrzymania terminu przez Polskę było późne rozpoczęcie prac nad implementacją. Projekt ustawy wdrażającej dyrektywę „Omnibus” do porządku prawnego Rzeczpospolitej Polskiej wpłynął do Sejmu dopiero w dniu 12 lipca 2022 r.

Podsumowanie

Reasumując powyżej przytoczone rozważania dyrektywa „Omnibus” budzi uzasadnione wątpliwości interpretacyjne tj. jest sformułowana w sposób ogólnikowy. Należy również zastanowić się nad tym czy mechanizm obrany przez dyrektywę chroniący konsumentów przed zjawiskiem „żonglowania cenami” będzie skuteczny – czy faktycznie poinformowanie konsumenta o poprzedniej cenie przed obniżką wzmocni jego świadomość co do faktycznej wartości towaru. W Polsce być może przekonamy się o tym w przyszłoroczny „Black Friday”.